De Aziatische collectie van de Stichting is bijeengebracht door Jan Menze van Diepen (1905-1994), afkomstig uit een Groninger familie van scheepsbouwers (afb 1). Zijn moeder legde het begin van de verzameling, Jan Menze breidde deze vervolgens uit en kocht zijn stukken vooral lokaal bij Groninger antiquairs.
Eerst was hij daarnaast actief in de boekhouding van de scheepswerf, maar hij kon al vroeg gaan rentenieren en richtte zich vervolgens volledig op het versterken van zijn kunstcollectie. Zijn keuzes waren eerder intuïtief dan gebaseerd op grondige studie van Aziatische keramiek. Hij liet zich daarom graag adviseren. Een belangrijke rol speelde Minke de Visser (1898-1966), conservator van het Groninger Museum. Hij bewonderde haar vakkennis en vaak gingen ze samen naar kijkdagen of antiquairs. Ook schonk hij soms stukken aan het Groninger Museum (afb. 2) of kocht doubletten die hij verdeelde tussen zijn eigen collectie en het museum. In 1977 werd Christiaan Jörg conservator in Groningen en hij bouwde eveneens een goede band op met de verzamelaar.
In de collectie zijn verschillende groepen Chinees porselein goed vertegenwoordigd, andere minder of helemaal niet. Export porselein voor de markten in Zuidoost-Azië en Europa overheerst. Er zijn relatief veel stukken met een onderglazuur-blauwe decoratie uit de vijftiende en zestiende eeuw. Van Diepen kocht aan in een periode dat er voor dit Ming exportgoed nog maar weinig belangstelling was. Een topstuk is de polychrome schenkkan in de vorm van een dansende vrouw uit de late zestiende eeuw (afb.3). Veel Zhangzhou keramiek in Nederlandse musea komt uit Indonesië, bij Van Diepens stukken is de herkomst helaas niet bekend. Wel is er onder deze groep een opmerkelijke verscheidenheid aan vormen en versieringen aanwezig. Kraakporselein is in Friese en Groningse verzamelingen vaak goed vertegenwoordigd, zo ook bij Van Diepen. Dat geldt ook voor het overgangsporselein, waarvan karakteristieke voorbeelden aanwezig zijn. Er zijn prachtige stukken blauw-wit uit de Kangxi periode (1662-1722), waaronder een kom met een decoratie van Chinese karakters (afb.4). De algemene collectie bestaat uit flink wat famille verte en famille rose, deels van goede kwaliteit. Van Diepen was dol op het exuberante polychrome goed en hield van overdaad in decor en van het chique karakter dat een interieur ontleent aan een goed gevulde porseleinkast (afb. 5). Daarnaast zijn Chinees Imari, poederblauw, capucijnergoed, monochromen, blanc de Chine, porselein met Europese decors en Amsterdams Bont goed vertegenwoordigd. Van Diepen kocht Amsterdams Bont, in een periode dat dit niet in trek was als verzamelobject (afb. 6). Er zijn goede en belangrijke stukken Japans blauw-wit, zoals de fles van Ds.Van Dr. Hof (afb. 7). Uniek is dat de naam van de eigenaar (Dionys van der Hof, schepen in Batavia) voluit is geschreven. Er is ook Japans Imari en Kakiemon aanwezig. Tevens zijn er enkele collectiestukken uit Zuidoost-Azië te vinden.
In 1978 bracht Van Diepen zijn collecties onder in een stichting. Aanvankelijk droomde hij van een eigen museum, maar dat bleek geen haalbare kaart. De voorgenomen schenking van zijn keramiekcollectie aan het Groninger Museum liep vast door de geheel eigen koers van toenmalig directeur Frans Haks. Uiteindelijk werd in 1993 een kunstdepot gebouwd op het Landgoed Fraeylemaborg in Slochteren, waar de collectie begin 1994 een plaats kreeg (afb. 8). Naast Aziatische keramiek verzamelde Van Diepen ook beeldende kunst, topografie en historieprenten rond het Huis Oranje-Nassau. De totale collectie beslaat ongeveer 10.000 objecten. De Aziatische deelcollectie, ruim 2500 stukken, is net als de rest volledig te doorzoeken via www.vandiepencollectie.nl.
In de museale inrichting van de Fraeylemaborg is een mooie selectie te zien uit Van Diepens verzameling, deels in zijn eigen kasten (afb. 9). Ook werden in het verleden diverse tentoonstellingen georganiseerd met hoogtepunten uit de keramiekcollectie vergezeld van publicaties door D.F. Lunsingh Scheurleer en Christiaan Jörg. Jan Menze van Diepen overleed in 1994 en heeft de bouw van zijn kunstdepot nog net kunnen meemaken. De stichting die zijn collectie beheert koopt nog steeds aan (afb. 10).
Literatuur
D.F. Lunsingh Scheurleer, Aziatische keramiek uit vijf eeuwen, collectie Jan Menze van Diepen, catalogus tentoonstelling Fraeylemaborg, 1977
D. F. Lunsingh Scheurleer, Aziatische keramiek en glas, collectie Jan Menze van Diepen, catalogus tentoonstelling Fraeylemaborg, 1982
C.J.A. Jörg, Jan Menze van Diepen Stichting; een selectie uit de collectie Oosterse keramiek, Slochteren, 2002.
Henny van Harten-Boers, Allemaal voor het algemeen belang, verzamelaar Jan Menze van Diepen (1905-1994), Slochteren 2018
